Invasieve Exotische Planten en Dieren in onze Waterlopen.
Wat zijn invasieve soorten?
Vraag: Wat is het verschil tussen een stinzenplant en een invasieve plant?
‘Stinzenplant’ is de groepsnaam voor ingevoerde sierplanten, vaak bol- of knolgewassen. Je vindt ze op landgoederen, in pastorietuinen, boerenhoven. Ze zijn van daaruit verwilderd. Hun invoer in onze Noordelijker contreien gebeurde eerder ‘van oudsher’ (☺~16e Eeuw). Ze vormen in principe geen woekeringsprobleem.
Aantal soorten: 37 in de EU
Regio: Provincie Oost Vlaanderen
Onderwerp: Informatief en Preventief
Lessen te leren: Niet elk plantje is onschuldig
* REFERENTIE: Dit artikel is gebaseerd op een excellente brochure over invasieve exotische planten uitgegeven door de Provincie Oost Vlaanderen. Jammergenoeg blijven die uitgaves te vaak op de achtergrond. Het onderwerp is echter heel erg van belang voor zij die met onderhoud van waterlopen, vijvers of kanalen bezig zijn. Vandaar dit artikel.
“Invasieve exotische planten en dieren zijn uitheems. We treffen ze steeds meer in onze streken aan. Ze doen het bij ons zelfs zo goed, dat dit vaak ten koste gaan van onze eigen inheemse soorten.
Voor 37 invasieve exoten is het binnen Europa verboden deze exotische planten en dieren te importeren, te verhandelen en te bezitten. Dit verbod is een gevolg van een Europese verordening en geldt voor iedereen. Bovendien moet er door voldoende toezicht voor gezorgd worden dat nieuwe soorten zich niet kunnen vestigen. Voor soorten die al een ruime verspreiding kennen, legt Europa een verplichting tot beheer op.
Meer info daarover vind je op www.ecopedia.be, klik door op natuur > exoten > uitheemse invasieve planten.”
In dit artikel gaan we ons eerst focussen op de invasieve exotische planten. De invasieve dieren houden we voor een later moment.
Wat in de Provincie OostVlaanderen?
“In onze provincie hebben we niet gewacht op Europese wetgeving om het probleem van invasieve exotische planten aan te pakken.
Grote waternavel, parelvederkruid en waterteunisbloem zijn soorten die we in de waterloop liever kwijt dan rijk zijn. Zij groeien binnen de bedding van de beek en veroorzaken daar hinder en schade.
De drijvende vegetatie vormt gesloten matten waardoor het onderliggende water zuurstofloos wordt en vissen sterven. De waterafvoer wordt drastisch beperkt en de plantenmatten kunnen problemen veroorzaken aan sluizen en waterbeheersingsinfrastructuur.”
Aantal soorten: 3 oppervlakte-waterplanten
Regio: Provincie Oost Vlaanderen
Schade mechanisme: 100% afdekking
Lessen te leren: ‘groen’ is niet altijd ‘gezond’
Welke exotische planten vormen een gevaar?
Aantal soorten: 3 gevaarlijke spelers
Regio: Provincie Oost Vlaanderen
Onderwerp: Soorten die ‘dicht’groeien
Lessen te leren: Verstikking door LICHT-tekort!
“Grote waternavel heeft een glanzend, bijna rond blad met een gekartelde rand. De planten drijven op het wateroppervlak. Bij grotere planten kunnen de bladeren 10 cm of meer boven het water uitsteken.
Parelvederkruid heeft blauwgroene bladeren die veervormig zijn samengesteld en in kransen staan. De plant komt vaak voor in stilstaande wateren en drijft op het wateroppervlak in een cirkelvormig tapijt.
Waterteunisbloem komt voor in stilstaand en licht stromend water. De planten hebben in het beginstadium rond- tot spatelsvormige bladeren. In het bloeistadium ontwikkelen zich rechtopstaande takken met langwerpige bladeren en grote gele bloemen aan de toppen.”
Vraag: ‘Ik heb ergens gelezen dat Aarveder kruid algen verdelgt. Is dat waar? Als ik die plant dan nu verwijder, zal mijn vijver dan geen algenpoel gaan worden?
Het is inderdaad juist dat Aarvederkruid, Myriophyllum aquaticum, een algenwerende stof afscheidt. Dat is één middel dat de plant heeft om een competitief voordeel te halen op algen in de strijd om voedingstoffen. In de vakliteratuur heet dat allelopathie. Het werkt zelfs tegen de giftige blauwalg Microcystis aeruginosa, maar dat is geen reden om het als woekerplant aan te houden. Meer lezen over gevaarlijke blauwalg doe je hier.
Als jouw vijver een gezond biologisch evenwicht heeft, en er voldoende andere waterplanten zijn dan zal, buiten wat opwoeling, er niet echt een probleem onstaan wanner je deze plant wil verwijderen. Je moet natuurlijk wel de verwijderde groene massa vervangen door andere soorten.
Een andere soort waterplant die ook allelopathische effecten heeft is de Krabbenscheer, Stratiotes aloides. Een plant die zeker de moeite is om eens wat meer over op te zoeken.
Hoe pakken we deze exotische planten aan?
“Snel ingrijpen is de boodschap!
Als we tijdig ingrijpen, zal de bestrijding minder lang duren en meer kans hebben op succes. Tref je invasieve exotische planten aan, meld dat dan zo snel mogelijk via exoten@oost-vlaanderen.be. Meldingen van terreinbeheerders via www.waarnemingen.be worden ook opgevolgd.
Samen grondig bestrijden!
Aan de hand van de melding gaat ons bestuur na wie verantwoordelijk is voor de bestrijding. Is het een instantie van het Vlaams gewest, dan wordt de melding voor verder vervolg aan hen doorgegeven. Is het een lokale overheid of een waterloopbeheerder, dan nemen we het initiatief om in gezamenlijk overleg een gepast bestrijdingsplan uit te werken en uit te voeren.
Kleine hoeveelheden exoten kunnen handmatig verwijderd worden. Als de besmette zone grotere is, komen er machines aan te pas. Nadien moet er altijd handmatige nazorg gebeuren gedurende meerdere jaren. In principe is de plant pas volledig uitgeroeid als er een volledig groeiseizoen geen hergroei wordt waargenomen over het volledige traject van de aanvankelijke besmetting. “
Aantal soorten: 73 in de EU
Regio: Provincie Oost Vlaanderen
Onderwerp: Meerdere beslissingsniveaus
Lessen te leren: Coordinatie en overleg
“Voorkomen is beter….
De waterwaaier, een exoot uit de aquarium handel, komt op dit moment nog weinig voor in Vlaanderen, maar kan veel hinder veroorzaken en is moeilijk te verwijderen. Het verraderlijke is dat de plantenmassa onder water wordt gevormd en lang onopgemerkt blijft.
Ook Verspreidbladige waterpest en Watercrassula komen op dit moment slechts hier en daar voor in stilstaande wateren, maar ze zijn na introductie zeer moeilijk te bestrijden. Wees waakzaam en meld het meteen, ook bij twijfel.”
“Liever niet dweilen met de kraan open…
Uiteraard heeft bestrijden enkel zin als er geen nieuwe exoten in de grachten en waterlopen terechtkomen. Ondanks het feit dat via de EU verordening een handels-, bezits- en kweekverbod is ingesteld voor enkele soorten geven wij nog volgende tips aan de tuin-, vijver-, en aquarium liefhebber:
Schaf bij voorkeur inheems planten aan en let op met stekjes die je krijgt
Heb je dan toch exoten in je vijver, zorg er dan voor dat er nooit planten of fragmenten in andere vijvers of waterlopen terechtkomen
Overtollig plantenmateriaal laat je op een veilige plaats uitdrogen. “
Vraag: ‘Als ik wat waterplanten uit mijn aquarium over heb. Mag ik die dan in de vijver in het park gooien? Die staat altijd groen van de algen, dus dat kan alleen maar goed zijn, toch?’
Hoewel dit niet onlogisch lijkt, mag je dat niet doen. Die aquariumplanten zijn zeer mooi en ook al doen ze het goed in het aquarium, ze zijn niet geschikt om in het ‘wild los te laten’. De soorten zijn meestal niet winterhard, dus rotten ze gewoon weg met extra voeding voor de algen.
Die soorten die het wel goed doen, wel, dat zijn nu precies de invasieve exotische planten die woekeren. We verliezen zo nog meer van onze inheemse planten.
De waterwaaier, Cabomba caroliniana, is zeer mooi, maar dient bij overschot te drogen gelegd worden en dan gewoon de groencontainer op. De groene algen in de parkvijver pakken we op een andere manier aan.
En wat met de exoten langs waterlopen?
“Er bestaan ook invasieve exotische planten die niet in het water, maar wel op het talud of in de nabije omgeving van de waterloop woekeren. Door hun intensieve groei kunnen zij de oevers aantasten of de waterafvoer verhinderen.
Voorbeelden hiervan zijn reuzenbalsemien, reuzenberenklauw en Japanse duizendknoop. Nauwe samenwerking met alle terreinbeheerders is van cruciaal belang om succesvol te zijn.”
Reuzenbalsemien
Impatiens glandulifera
De Reuzenbalsemien komt van origine uit het Himalaya gebergte. De eerste introducties gebeurden in de United Kingdom van waaruit de soort zich doorheen Europa verspreid heeft.
Reuzenberenklauw
Heracleum mantegazzianum
Deze plant komt van origine uit de Westelijke Caucasus en werd in de 19e eeuw als sierplant ingevoerd. Intussen vind je ze op tal van ruige, vernatte terreinen aan.
Japanse Duizendknoop
Fallopia japonica. syn. Reynoutria japonica
De Japanse Duizendknoop komt van origine uit het Oost-Azië; Japan, China, Korea.
Reuzenbalsemien
“De reuzenbalsemien is een éénjarige plant en verspreidt haar zaden heel gemakkelijk via waterlopen. De zaden kiemen in de oevers en zorgen ervoor dat de andere planten geen kans meer krijgen. In de winter sterf de reuzenbalsemien af. Omdat andere planten er niet meer kunnen groeien blijft een kale, instabiele oever achter die erg gevoelig is voor erosie. Dat willen we natuurlijk vermijden.
Deze soort is helaas wijd verspreid in Vlaanderen en komt niet voor op de Europese Unie lijst
Ons bestuur wil de verspreiding van de reuzenbalsemien op een aantal waterlopen in waardevolle bovenstroomse valleigebieden, o.a. in habitatrichtlijngebieden aan banden leggen. Daarvoor maaien we locaties voor de zaadvorming en gaan we daarna, tijdens het groeiseizoen, verschillende keren opnieuw ter plaatse om planten die toch nog bloeien te verwijderen. Zo willen we vermijden dat de planten nieuwe zaden kunnen verspreiden. Nauwe samenwerking met terreinbeheerders in het besmette gebied is van cruciaal belang om succesvol te zijn. Ieder bestrijdt op eigen terrein, maar de coordinatie tussen deze beheerder neemt de Provincie op zich.”
Soortsnaam: Impatiens glandulifera
Origine: Himalaya
Verspreidingskracht: Zaadvoorraad: 1 jaar
Lessen te leren: Grondig verwijderen + zaadbank
Reuzenberenklauw
“De reuzenberenklauw is een meerjarige plant die het goed doet langs waterlopen en op ruigere terreinen maar ook in tuinen.
Het sap van deze plant veroorzaakt in combinatie met zonlicht ernstige brandwonden. De verspreiding gebeurt via duizenden zaden.
Om de plant te bestrijden moeten we de wortel uitspitten voor de bloei. Zaden blijven tot 7 jaar lang kiemkrachtig waardoor er minstens even lang beheer moet worden uitgevoerd.
Daar waar deze plant enkel voorkomt langs waterlopen, starten we beheer op. Daar waar hij voorkomt op verschillende terreinen, wordt pas gestart met beheer als er een goede samenwerking is tussen alle ‘bezitters’ van reuzenberenklauw.”
Soortsnaam: Heracleum mantegazzianum
Origine: Westelijke Kaukasus
Verspreidingskracht: Zaadvoorraad: 7 jaar
Lessen te leren: Grondig verwijderen + zaadbank
Japanse Duizendknoop
“De Japanse Duizendknoop is overal aanwezig en is zeer lastig om te bestrijden. Het is duidelijk dat het goed beheersen van grondverzet bij infrastructuurwerken dé sleutel is om verdere verspreiding te voorkomen. Bij het uitvoeren van werken aan waterlopen stellen we alles in het werk om geen ‘besmette’ grond te verplaatsen.”
Het ter plaatse verwijderen van Japanse Duizendknoop vraagt een quasi perfectionistisch uitgraafwerk. Dit is zeer intensief en vaak op moeilijk toegankelijke plaatsen. Zodra er ook maar de kleinste delen achterblijven, loopt de kolonie zeer snel terug uit.
Soortsnaam: Fallopia japonica
Origine: Oost-Azië (Japan, China, Korea)
Verspreidingskracht: Ondergronds wortelstelsel.
Lessen te leren: Grondig verwijderen + zaadbank
Iedereen kan helpen!
Als we tijdig ingrijpen, zal de bestrijding minder lang duren en meer kans hebben op succes. Tref je invasieve exotische planten aan, meld dat dan zo snel mogelijk via exoten@oost-vlaanderen.be. Meldingen van terreinbeheerders via www.waarnemingen.be worden ook opgevolgd.
Zoals je ziet, is het beter te melden en niet zeker te zijn van de soort, dan niet te melden en het zo te laten.
- Waarneming 45%
- Eventuele Identificatie 65%
- Melding 85%
- Gecoördineerde actie 95%
Heb je ergens een exotische plant gespot? Meld het dan snel!
Contact: exoten@oost-vlaanderen.be – 09 267 76 38
Meer informatie over de uitgave van de brochure waar dit artikel op gebaseerd is: dienst Integraal Waterbeleid; waterbeleid@oost-vlaanderen.be ; tel. 06 267 76 38
Recente Blog Artikels
We publiceren regelmatig artikels over het waterleven. Elke maand krijg je een ‘wat te doen’ lijstje over wat er aan onderhoud kan gedaan worden in zwemvijver, vijver of zwembad. Maar we hebben het ook over interessante weetjes, relevante gebeurtenissen op en om het water, een ‘plant’ of ‘dier’ in de kijker en ook al eens een reisverslag naar over een reis met een waterachtig thema.
Tien Tips voor Makkelijk Vijver Onderhoud
Zelf de vijver schoonmaken, hoe pak je dat het best aan vraag je? Ben je op zoek naar solide vijver onderhoud tips? Dan ben je hier aan het juiste adres. Deze tien tips voor makkelijk vijver onderhoud handel je zelf vlotjes af. Je behaalt er prachtige en natuurlijk resultaten mee. Een zwemvijver of andere waterpartij die ecologisch verantwoord en stabiel is en waarvan je doorheen de jaren zorgeloos kan genieten. Deze tips voor simpel vijver onderhoud zijn gebaseerd op mijn 25 jaar ervaring als vijverdeskundige en de feedback van al mijn bestaande klanten.
Simpel Vijver Onderhoud – Vier Makkelijke Stappen
De waarheid en niets dan de waarheid over eenvoudig vijver onderhoud, zowel voor zwemvijvers, koikarper vijvers en gewone tuinvijvertjes. Er bestaan geen magische poedertjes. Jouw waterpartij heeft ook zeker geen nood aan javel of vergif. En laat je ook niets wijsmaken door de lokale tuinsupermarkt ‘expert’ of ‘nonkel Filemon’.
Regelmatig en gericht zelf je vijver onderhouden is wat er nodig is. Met 25 jaar ervaring in de vijverindustrie staan we de mensen graag bij met raad en daad. Vandaar deze vier tips over hoe zelf je vijver onderhouden. Dit zijn makkelijke stappen die iedereen aankan.
Jouw eigen vijvertje op minder dan één middag in 5 concrete stappen
In 5 stappen een tuinvijvertje aanleggen. Lijkt moeilijk maar dat kun je zelf. Op 1 middag tijd en dat zonder voorkennis of technische expertise.